Cách nhận biết loạn thị tại nhà bạn cần biết

Loạn thị là một tật khúc xạ phổ biến ảnh hưởng đến thị lực của mắt. Khi mắc tật loạn thị, hình ảnh mà mắt nhìn thấy sẽ bị mờ, nhòe và méo mó ở mọi khoảng cách, do giác mạc hoặc thủy tinh thể có hình dạng không đều, khiến ánh sáng không thể hội tụ chính xác vào võng mạc.

Loạn thị có thể ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp nhất ở trẻ em và thanh thiếu niên. Nếu không được điều trị, loạn thị có thể dẫn đến mỏi mắt, nhức đầu, lác mắt, và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Khái niệm loạn thị và tầm quan trọng của việc nhận biết sớm

Loạn thị là một tình trạng mắt phổ biến, xảy ra khi bề mặt giác mạc hoặc thủy tinh thể không hoàn toàn tròn đều mà bị méo mó. Điều này khiến cho ánh sáng khi đi vào mắt không được tập trung đúng vào võng mạc, gây ra hình ảnh mờ hoặc méo mó. Loạn thị có thể ảnh hưởng đến tầm nhìn ở mọi khoảng cách, cả gần lẫn xa, và thường đi kèm với cận thị hoặc viễn thị.

Tầm quan trọng của việc nhận biết loạn thị sớm nằm ở khả năng cải thiện chất lượng cuộc sống và ngăn ngừa các biến chứng tiềm ẩn. Khi được phát hiện sớm, loạn thị có thể được điều chỉnh hiệu quả bằng các phương pháp như kính đeo, kính áp tròng hoặc phẫu thuật. Điều này giúp ngăn chặn sự suy giảm thị lực nghiêm trọng hơn và giảm thiểu các triệu chứng khó chịu như nhức đầu, mỏi mắt và khó chịu khi nhìn ánh sáng.

Nguyên nhân gây ra loạn thị

Loạn thị có nhiều nguyên nhân khác nhau, từ di truyền đến các yếu tố bên ngoài. Các nguyên nhân chính bao gồm

Di truyền: Yếu tố di truyền đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển loạn thị. Nếu trong gia đình có người bị loạn thị, khả năng cao các thành viên khác cũng có thể mắc phải tình trạng này.

Chấn thương mắt: Các chấn thương do tai nạn có thể gây tổn thương giác mạc hoặc thủy tinh thể, dẫn đến sự biến dạng của bề mặt này và gây ra loạn thị. Chấn thương có thể làm thay đổi cấu trúc tự nhiên của mắt, khiến ánh sáng không được tập trung đúng cách vào võng mạc.

Bệnh lý mắt: Nhiều bệnh lý khác nhau có thể ảnh hưởng đến giác mạc và thủy tinh thể, gây ra loạn thị. Ví dụ, các bệnh lý như keratoconus, một tình trạng mà giác mạc trở nên mỏng và hình dạng của nó bị thay đổi, có thể dẫn đến loạn thị nghiêm trọng.

Loạn thị bẩm sinh: Một số người sinh ra đã mắc loạn thị do sự phát triển không đồng đều của giác mạc hoặc thủy tinh thể từ khi còn trong bào thai. Điều này có thể là kết quả của các yếu tố di truyền hoặc các biến đổi trong quá trình phát triển phôi thai.

Loạn thị giác mạc còn sót lại: Đây là tình trạng mà một phần của giác mạc không hoàn toàn phẳng mịn, dù cho không có chấn thương hoặc bệnh lý cụ thể nào trước đó. Các bất thường nhỏ này có thể đủ để gây ra loạn thị.

Loạn thị sau chấn thương: Sau một chấn thương trực tiếp vào mắt, giác mạc có thể bị biến dạng hoặc sẹo, dẫn đến loạn thị. Các chấn thương này có thể bao gồm tai nạn, phẫu thuật mắt hoặc các vết cắt gây tổn thương mô mắt.

Loạn thị sau ghép giác mạc: Sau khi thực hiện phẫu thuật ghép giác mạc, nếu giác mạc mới không hoàn toàn đồng đều hoặc có sự khác biệt về cấu trúc so với giác mạc tự nhiên, loạn thị có thể xảy ra. Việc này đòi hỏi sự theo dõi và điều chỉnh thường xuyên từ bác sĩ chuyên khoa mắt.

Việc nhận biết và hiểu rõ các nguyên nhân gây ra loạn thị giúp cải thiện khả năng chẩn đoán và điều trị, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Việc khám mắt định kỳ và tuân thủ các chỉ dẫn của bác sĩ là rất quan trọng để kiểm soát và điều chỉnh loạn thị hiệu quả.

Các dấu hiệu và triệu chứng của loạn thị

Loạn thị là một tình trạng mắt phổ biến, và việc nhận biết các dấu hiệu và triệu chứng sớm có thể giúp người bệnh điều chỉnh và điều trị kịp thời. Dưới đây là các triệu chứng chi tiết của loạn thị:

Mắt mờ: Một trong những dấu hiệu đầu tiên và phổ biến nhất của loạn thị là mắt mờ, tức là khó nhìn rõ cả gần và xa. Người bị loạn thị thường cảm thấy khó khăn khi đọc chữ nhỏ hoặc nhìn các vật ở khoảng cách xa, khiến hình ảnh trở nên nhòe và không rõ ràng.

Nhìn đôi: Loạn thị có thể gây ra hiện tượng nhìn đôi, tức là nhìn một vật thành hai hoặc nhiều hơn. Điều này xảy ra do ánh sáng không được tập trung đúng vào võng mạc, tạo ra hình ảnh mờ và chồng chéo.

Mỏi mắt: Cảm giác mỏi mắt thường xuyên là một triệu chứng điển hình của loạn thị. Người bệnh có thể cảm thấy mắt mệt mỏi sau khi làm việc với máy tính, đọc sách, hoặc thực hiện các hoạt động đòi hỏi tập trung thị lực trong thời gian dài.

Nhức đầu: Đau đầu do căng mắt là một triệu chứng phổ biến khác. Việc mắt phải cố gắng điều chỉnh để nhìn rõ hơn gây căng thẳng cho các cơ xung quanh mắt, dẫn đến đau đầu, đặc biệt là sau khi tập trung lâu dài.

Khó chịu khi nhìn ánh sáng: Người bị loạn thị thường cảm thấy khó chịu khi nhìn vào ánh sáng mạnh, chẳng hạn như ánh sáng mặt trời hoặc đèn pha. Cảm giác chói mắt hoặc khó chịu này có thể làm cho việc nhìn vào các nguồn sáng trở nên đau đớn và gây khó chịu.

Cách tự kiểm tra loạn thị tại nhà

Việc tự kiểm tra loạn thị tại nhà có thể giúp phát hiện sớm các triệu chứng và quyết định xem có cần đến gặp bác sĩ mắt hay không. Dưới đây là hai phương pháp đơn giản để kiểm tra loạn thị tại nhà:

Dùng bảng kiểm tra thị lực: Một trong những cách dễ dàng để kiểm tra thị lực tại nhà là sử dụng bảng kiểm tra thị lực (Snellen chart). Bảng này có thể in ra từ các nguồn trên internet hoặc mua tại các cửa hàng y tế. Để kiểm tra, bạn nên treo bảng ở độ cao ngang tầm mắt và đứng cách khoảng 3-5 mét. Kiểm tra từng mắt một bằng cách che một mắt lại và đọc các hàng chữ từ trên xuống dưới. Nếu bạn gặp khó khăn khi đọc các dòng chữ nhỏ hơn hoặc nhìn thấy chữ bị mờ, đó có thể là dấu hiệu của loạn thị.

Quan sát sự biến dạng của hình ảnh: Một cách khác để kiểm tra loạn thị là quan sát sự biến dạng của hình ảnh, đặc biệt là các đường thẳng. Bạn có thể vẽ hoặc in một hình ảnh có nhiều đường thẳng ngang và dọc. Nhìn vào hình ảnh này từ khoảng cách 3-5 mét và kiểm tra xem các đường thẳng có bị méo mó hoặc biến dạng không. Nếu các đường thẳng trông cong hoặc gợn sóng, đó có thể là dấu hiệu của loạn thị.

Những phương pháp kiểm tra này không thể thay thế cho việc khám mắt chuyên nghiệp, nhưng chúng có thể giúp bạn nhận biết sớm các vấn đề về thị lực và quyết định khi nào cần tìm đến bác sĩ mắt để được chẩn đoán và điều trị chính xác. Việc điều trị loạn thị thường bao gồm đeo kính, kính áp tròng hoặc thậm chí là phẫu thuật mắt, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng.

Phương pháp điều trị loạn thị

Kính đeo và kính áp tròng

Các loại kính điều chỉnh loạn thị: Loạn thị có thể được điều chỉnh hiệu quả bằng kính đeo hoặc kính áp tròng. Các loại kính này được thiết kế đặc biệt để bù đắp cho sự méo mó của giác mạc hoặc thủy tinh thể, giúp ánh sáng tập trung đúng vào võng mạc và tạo ra hình ảnh rõ ràng.

• Kính đeo: Kính đeo cho người loạn thị thường có tròng kính hình trụ, giúp điều chỉnh sự chênh lệch độ cong của giác mạc. Kính đeo có thể được tùy chỉnh theo mức độ loạn thị của từng người, giúp cải thiện tầm nhìn một cách hiệu quả.
• Kính áp tròng: Kính áp tròng cứng hoặc mềm cũng có thể được sử dụng để điều chỉnh loạn thị. Kính áp tròng cứng thường hiệu quả hơn trong việc tạo ra bề mặt mịn màng trên giác mạc, giúp cải thiện tầm nhìn. Kính áp tròng mềm toric được thiết kế đặc biệt để điều chỉnh loạn thị và mang lại sự thoải mái cho người sử dụng.

Phẫu thuật mắt

Các phương pháp phẫu thuật để điều chỉnh loạn thị: Khi kính đeo và kính áp tròng không đủ để điều chỉnh loạn thị, phẫu thuật mắt có thể là một lựa chọn. Có nhiều phương pháp phẫu thuật hiện đại giúp điều chỉnh loạn thị, bao gồm:

• Phẫu thuật LASIK: Phẫu thuật LASIK (Laser-Assisted in Situ Keratomileusis) là một phương pháp phổ biến để điều chỉnh loạn thị. Bác sĩ sử dụng tia laser để tạo ra một vạt giác mạc và sau đó tái định hình giác mạc dưới vạt này. Phương pháp này giúp cải thiện tầm nhìn một cách nhanh chóng và hiệu quả.
• Phẫu thuật PRK: PRK (Photorefractive Keratectomy) là một phương pháp khác sử dụng tia laser để tái định hình bề mặt giác mạc. Không giống như LASIK, PRK không tạo vạt giác mạc, mà thay vào đó, tia laser được sử dụng trực tiếp trên bề mặt giác mạc.
• Phẫu thuật LASEK: LASEK (Laser Epithelial Keratomileusis) là một biến thể của PRK, trong đó lớp biểu mô giác mạc được làm mềm bằng dung dịch cồn và sau đó được lật sang một bên để laser có thể tái định hình giác mạc. Sau phẫu thuật, lớp biểu mô được đặt trở lại vị trí ban đầu.
• Phẫu thuật CK: CK (Conductive Keratoplasty) sử dụng sóng radio để thay đổi hình dạng giác mạc. Phương pháp này thường được sử dụng cho những người có loạn thị nhẹ đến trung bình và không muốn phẫu thuật bằng laser.

Cách chăm sóc và bảo vệ mắt

Chế độ dinh dưỡng

Thực phẩm tốt cho mắt: Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe mắt và ngăn ngừa loạn thị. Một số thực phẩm tốt cho mắt bao gồm:

• Rau xanh lá: Các loại rau xanh như cải bó xôi, cải xoăn, và bông cải xanh chứa nhiều lutein và zeaxanthin, hai chất chống oxy hóa giúp bảo vệ mắt khỏi tác hại của ánh sáng xanh và giảm nguy cơ thoái hóa điểm vàng.
• Cà rốt và khoai lang: Cà rốt và khoai lang giàu beta-carotene, một tiền chất của vitamin A, cần thiết cho sức khỏe mắt và giúp cải thiện tầm nhìn ban đêm.
• Cá: Các loại cá béo như cá hồi, cá thu và cá trích chứa nhiều omega-3, giúp duy trì màng tế bào khỏe mạnh trong mắt và ngăn ngừa khô mắt.
• Trái cây và quả mọng: Các loại trái cây như cam, dâu tây và kiwi chứa nhiều vitamin C, giúp bảo vệ mắt khỏi tác hại của gốc tự do và giảm nguy cơ đục thủy tinh thể.

Thói quen sinh hoạt

Các thói quen tốt giúp bảo vệ mắt khỏi loạn thị

• Thực hiện quy tắc 20-20-20: Khi làm việc với máy tính hoặc đọc sách, hãy tuân thủ quy tắc 20-20-20: sau mỗi 20 phút làm việc, hãy nhìn xa 20 feet (khoảng 6 mét) trong ít nhất 20 giây để giảm căng thẳng cho mắt.
• Đeo kính bảo vệ: Khi làm việc trong môi trường bụi bặm hoặc tiếp xúc với hóa chất, hãy đeo kính bảo vệ để tránh tổn thương cho mắt.
• Kiểm tra mắt định kỳ: Thăm khám mắt định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề về thị lực và điều chỉnh kịp thời, ngăn ngừa loạn thị phát triển nặng hơn.
• Giữ vệ sinh mắt: Tránh chạm tay vào mắt và luôn giữ vệ sinh sạch sẽ, đặc biệt khi đeo kính áp tròng, để ngăn ngừa nhiễm trùng và kích ứng mắt.
• Hạn chế tiếp xúc với ánh sáng mạnh: Sử dụng kính râm khi ra ngoài trời để bảo vệ mắt khỏi tác hại của tia UV và giảm căng thẳng cho mắt khi nhìn vào ánh sáng mạnh.

Loạn thị có chữa được không?

Loạn thị là một tình trạng mắt phổ biến và có thể được điều chỉnh hiệu quả, nhưng không phải là “chữa khỏi” theo nghĩa loại bỏ hoàn toàn tình trạng này. Các phương pháp điều chỉnh loạn thị bao gồm sử dụng kính đeo, kính áp tròng và phẫu thuật mắt. 

Kính đeo và kính áp tròng giúp điều chỉnh tầm nhìn bằng cách bù đắp cho sự méo mó của giác mạc hoặc thủy tinh thể, trong khi phẫu thuật có thể tái định hình giác mạc để cải thiện tầm nhìn. Mặc dù các phương pháp này giúp cải thiện tầm nhìn và chất lượng cuộc sống, nhưng tình trạng loạn thị có thể thay đổi theo thời gian, do đó cần được theo dõi và điều chỉnh thường xuyên.

Loạn thị khác với cận thị như thế nào?

Loạn thị và cận thị là hai tật khúc xạ phổ biến của mắt, tuy nhiên, chúng có nguyên nhân và triệu chứng khác nhau. Dưới đây là sự khác biệt chi tiết giữa loạn thị và cận thị:

Nguyên nhân

Loạn thị

Loạn thị xảy ra khi giác mạc hoặc thủy tinh thể không có hình dạng hoàn toàn tròn đều mà bị méo mó. Thông thường, giác mạc có dạng hình cầu, nhưng ở người bị loạn thị, nó có thể bị dẹt hoặc có hình dạng không đều. Điều này khiến ánh sáng khi đi vào mắt không được tập trung đúng vào võng mạc, mà bị phân tán ở nhiều điểm khác nhau trên võng mạc. Kết quả là hình ảnh trở nên mờ hoặc méo mó.

Cận thị

Cận thị xảy ra khi nhãn cầu quá dài hoặc giác mạc quá cong, khiến ánh sáng tập trung trước võng mạc thay vì trực tiếp trên võng mạc. Điều này khiến cho các vật ở xa trở nên mờ nhạt và khó nhìn rõ. Cận thị thường phát triển trong thời thơ ấu và có thể tiến triển theo thời gian, đặc biệt nếu không được kiểm soát.

Triệu chứng

Loạn thị

• Mắt mờ: Người bị loạn thị thường gặp khó khăn khi nhìn rõ cả gần và xa. Hình ảnh thường mờ hoặc bị méo mó.
• Nhìn đôi: Hiện tượng nhìn một vật thành hai hoặc nhiều hơn có thể xảy ra, khiến hình ảnh trở nên chồng chéo và không rõ ràng.
• Mỏi mắt: Cảm giác mệt mỏi và khó chịu ở mắt, đặc biệt sau khi làm việc với máy tính, đọc sách hoặc tập trung nhìn trong thời gian dài.
• Nhức đầu: Đau đầu do căng mắt là triệu chứng phổ biến, xảy ra khi mắt phải cố gắng điều chỉnh để nhìn rõ hơn.
• Khó chịu khi nhìn ánh sáng: Người bị loạn thị có thể cảm thấy chói mắt hoặc khó chịu khi nhìn vào ánh sáng mạnh, chẳng hạn như ánh sáng mặt trời hoặc đèn pha.

Cận thị

• Mắt mờ khi nhìn xa: Người bị cận thị có thể nhìn rõ các vật ở gần nhưng gặp khó khăn khi nhìn các vật ở xa. Hình ảnh ở xa thường mờ và không rõ ràng.
• Nheo mắt: Người bị cận thị thường phải nheo mắt để nhìn rõ các vật ở xa. Hành động này giúp thu hẹp khe hở giữa mi mắt, làm cho ánh sáng tập trung hơn vào võng mạc.
• Mỏi mắt: Giống như loạn thị, cận thị cũng gây ra cảm giác mỏi mắt, đặc biệt sau khi tập trung nhìn xa trong thời gian dài.
• Nhức đầu: Đau đầu có thể xảy ra khi mắt cố gắng điều chỉnh để nhìn rõ hơn các vật ở xa, tương tự như trong loạn thị.

Trẻ em có thể bị loạn thị không?

Trẻ em hoàn toàn có thể bị loạn thị. Tình trạng này có thể xuất hiện từ khi sinh ra hoặc phát triển trong quá trình lớn lên. Việc phát hiện sớm loạn thị ở trẻ em rất quan trọng, vì nó có thể ảnh hưởng đến khả năng học tập và phát triển toàn diện của trẻ. Các triệu chứng loạn thị ở trẻ em bao gồm

• Khó khăn trong việc nhìn rõ: Trẻ có thể gặp khó khăn khi nhìn các vật ở cả gần và xa, hoặc nhìn hình ảnh bị mờ hoặc méo mó.
• Nheo mắt hoặc nghiêng đầu: Trẻ có thể nheo mắt hoặc nghiêng đầu khi cố gắng nhìn rõ hơn.
• Mỏi mắt và nhức đầu: Trẻ có thể than phiền về việc mỏi mắt hoặc nhức đầu sau khi đọc sách hoặc làm bài tập.
• Giảm hứng thú với hoạt động thị giác: Trẻ có thể tránh các hoạt động đòi hỏi tập trung thị lực, như đọc sách, vẽ tranh hoặc xem tivi.

Việc kiểm tra mắt định kỳ và theo dõi sự phát triển thị lực của trẻ là rất quan trọng. Nếu phát hiện các dấu hiệu bất thường, nên đưa trẻ đến khám bác sĩ mắt để được chẩn đoán và điều chỉnh kịp thời. Sử dụng kính đeo hoặc kính áp tròng đúng độ sẽ giúp cải thiện tầm nhìn và hỗ trợ quá trình học tập và phát triển của trẻ.

Nhận biết sớm các dấu hiệu của loạn thị là bước quan trọng để điều trị hiệu quả. Nếu bạn nghi ngờ mình mắc tật loạn thị, hãy đến gặp bác sĩ mắt để được khám và kiểm tra thị lực. Bác sĩ sẽ sử dụng các dụng cụ chuyên dụng để đo độ cong của giác mạc và thủy tinh thể, từ đó xác định mức độ loạn thị và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.